नेपालको इतिहास (परापूर्वकालदेखि हाल सम्म )

🔹 परापूर्वकाल

नेपालको इतिहास धेरै पुरानो छ — करिब १० हजार वर्षभन्दा अगाडिदेखि मानिसहरू यहाँ बस्न थालेको प्रमाण भेटिन्छ।
त्यसबेला नेपालमा "किराँत" जातिको शासन चल्ने गर्थ्यो।
किराँत वंशको पहिलो राजा यलम्बर थिए, जसको बारेमा महाभारत र पुराणहरूमा पनि उल्लेख पाइन्छ।
किराँतहरूले नेपालमा करिब १५०० वर्ष शासन गरे। उनीहरू मुख्यतः शिकार, खेती र पशुपालनमा लाग्थे।

🔹 प्राचीन काल

पछि लिच्छवी वंश आयो (करिब ४थो–९थो शताब्दी)।
मनदेव नेपालका प्रसिद्ध लिच्छवी राजा हुन्।
त्यसबेला नेपालमा सुन्दर मठमन्दिरहरू, शिलालेखहरू बनाइएका थिए — जस्तै चाङुनारायण मन्दिर (विश्व सम्पदा सूचीकृत)।

त्यही समयमा नेपालमा व्यापार, कला र संस्कृति निकै फस्टायो। बुद्ध धर्म र हिन्दू धर्म दुबै विस्तार भएका थिए।

🔹 मध्यकाल

९औँ शताब्दीपछि ठकुरी र पछि मल्ल वंशले शासन गरे।
मल्ल वंशका राजा जस्तै जयस्थिति मल्ल, यक्ष मल्ल, प्रताप मल्लले नेपालको समृद्धि र कला क्षेत्रमा ठूलो योगदान दिएका थिए।
त्यसबेलै काठमाडौँ, भक्तपुर र पाटनजस्ता सहरहरू समृद्ध भएका थिए।
पशुपतिनाथ मन्दिर, दरबार स्क्वायरहरू, र विभिन्न स्तूपहरू यही समयमा बने।

🔹 आधुनिक काल

१७औँ शताब्दीमा नेपाल धेरै साना-साना राज्यहरूमा विभाजित थियो (बाइसे–चौबिसे राज्य)।
त्यसपछि आयो — एकीकरणको युग।
राजा पृथ्वीनारायण शाह (गोरखाका राजा) ले साना राज्यहरूलाई एक गर्दै सन् १७६८ मा नेपाल एकीकरण गरे।
उनैलाई आधुनिक नेपालको निर्माता भनिन्छ।

🔹 राणा शासन र लोकतन्त्रको यात्रा

१८४६ मा जंगबहादुर राणाले कुटनीतिक चालले सत्ता कब्जा गरे र राणा वंशले १०४ वर्षसम्म निरंकुश शासन चलायो।
१९५१ मा राणा शासन अन्त्य भई लोकतान्त्रिक क्रान्ति भयो।
त्यसपछि नेपालमा संवैधानिक राजतन्त्र सुरु भयो।

🔹 समकालीन इतिहास

२०४६ सालमा जनआन्दोलन (People's Movement) भई नेपालमा संसदीय प्रजातन्त्र आयो।
२०५२–२०६३ सम्म माओवादी विद्रोह भयो।
२०६२/६३ को दोस्रो जनआन्दोलनपछि राजतन्त्र समाप्त भई नेपाल पूर्ण गणतन्त्र (Republic) घोषणा गरियो (२०६५ सालमा)।
आज नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र हो — सातवटा प्रदेशहरूमा विभाजित।

संक्षेपमा:

नेपालको इतिहास किराँत → लिच्छवी → मल्ल → शाह → राणा → प्रजातन्त्र → गणतन्त्र हुँदै आएको हो।